یدالله، کوچه‌ای به جا مانده از 70 سال پیش!

احتمالاً تا حالا نام کوچه «یدالله» به گوشتان خورده است.

اینکه در خیابان شهید محسن کاشانی ۵۵ واقع‌شده و آن‌قدر معروف و قدیمی است که نامش در نقشه‌های مشهد از سال ۱۳۳۳ به بعد دیده می‌شود.

شاید تا حالا به فکر فرورفته‌اید که چرا نام کوچه را یدالله گذاشته‌اند و از هرکس پرسیده‌اید با واژه نمی‌دانم روبه‌رو شده‌اید!

یکی از اهالی قدیمی این کوچه هاشم افسریان است که روزگار کودکی خود را در همین کوچه گذرانده است.

او در وبلاگ خاطراتش نام کوچه را این‌طور رمزگشایی می‌کند: «حدود سال ۱۳۳۴، از کوچه روشن در خیابان خسروی مشهد، به کوچه یدالله نزدیک چهارراه خواجه‌ربیع اثاث‌کشی کردیم. کوچه پهن و ادامه‌داری بود. نام یدالله از اسم یدالله نیکویی گرفته شده بود که وی کوره آجرپزی داشت. کوچه و خیابان‌های آن محدوده هنوز خاکی بود جوی آب سرپوشیده‌ای از وسط این گذرگاه، می‌گذشت. در همان نزدیکی، برای استفاده اهالی یک قسمت از پوشش آن را برداشته بودند. روز‌ها اینجا ظرف و ظروف و رخت و لباس می‌شستند و شب‌ها، منابع آب شرب خانه‌ها را از این پر می‌کردند. خانه اربابی بود، وسط باغی با مساحت ۴/۵ هزار متر، تقریباً کناره‌های شمالی شهر. نزدیک باغ‌های انگوری کوچه «حسین باشی».

یکی دو کیلومتر که می‌رفتیم خارج شهر محسوب و گندم‌زار‌ها شروع می‌شد. سیلوی گندم هم خیلی دور نبود.

یک آب‌انبار کوچک هم، جزو ساختمان مسجد روبه‌روی خانه ما بود با حیاط کوچک و حوضی از موزاییک و یک خادم که خرت‌وپرت‌هایی هم برای فروش به همسایه‌ها سرجمع کرده بود. کف مسجد تمام با حصیر پوشیده شده بود و در ایام محرم و صفر با فرش‌های همسایه‌ها مفروش می‌شد.

مسجد جمع‌وجوری که اندازه‌اش برای اهالی همان محله کافی بود. لوخ یا حصیر لازم برای ساخت کاغذباد «بادبادک» دزدانه از همین‌جا تأمین می‌شد.

تنها مسجد کوچه یدالله هم که چند سالی است به قول معروف نونوار شده نامش یدالله است. حاج علی کرمانی از قدیمی‌های محله به ما می‌گوید: ساختمان قدیمی این مسجد خانه مسکونی قدیمی بود. تا جایی که من می‌دانم می‌گفتند این خانه را یدالله نیکویی وقف مسجد کرده است.

حتی یادم است تا همین چند سال پیش عکس مرحوم نیکویی بر دیوار مسجد نصب بود. ۷، ۸ سال قبل اهالی همت کردند و با خرید چند خانه اطراف مسجد، آن را نونوار و این بار با مساحت بیشتری ساختند، نامش هم یدالله است.

انتهای کوچه یدالله و فرعی‌هایش به کوچه معروف افسر راه دارد. البته نام ثبت‌شده و رسمی‌اش سال‌هاست که چیز دیگری است؛ در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، نام شهید هادی شهرستانکی، یکی از ده‌ها شهید این محدوده را بر کوچه نهاده‌اند.